Στην ελληνική μυθολογία ο Ποσειδώνας (αρχ. ελλην. Ποσειδῶν) είναι ένας από τους κύριους Ολύμπιους Θεούς, ο υπέρτατος θεός των υδάτων, (λιμνών, ποταμών, πηγών) και κατ’ επέκταση της θάλασσας (εξ ου και Πελαγαίος καλούμενος).
Κατοικούσε σ’ ένα ολόχρυσο παλάτι στο βυθό της θάλασσας, στις Αιγές. Πού ακριβώς όμως φαντάζονταν οι αρχαίοι Έλληνες αυτήν την πόλη δεν ξέρουμε. Γυναίκα του ήταν η Αμφιτρίτη και μαζί της κυβερνούσε το βασίλειό του. Όλες οι θαλάσσιες θεότητες, και γενικά όσες είχαν σχέση με το νερό, ήταν υποταγμένες σ’ αυτόν. Ανέβαινε και στον Όλυμπο, για να πάρει μέρος στις συνελεύσεις των θεών.
Δεν ήταν μονάχα ο άρχοντας της θάλασσας. Ήταν και κύριος όλων των φαινομένων της. Αυτός προκαλεί θύελλες και αυτός τις κατευνάζει. Με την τρίαινά του προκαλεί τους σεισμούς και τις εκρήξεις των ηφαιστείων. Δημιουργεί νησιά, σκοπέλους και πηγές. Δίνει ευνοϊκό άνεμο στους ναυτικούς, που τους προστατεύει. Είναι προστάτης επίσης των ψαράδων.
Αλληγορική μυθοπλασία για τον Ποσειδώνα
Μετά το καταλάγιασμα των μεγάλων γεωλογικών αναστατώσεων που συνέβησαν κυρίως στον ελλαδικό χώρο στους απώτατους προϊστορικούς χρόνους, όπως η κατάκλυση του αιγαιακού χώρου που συνέβη μετά το λιώσιμο των πάγων και τη διάνοιξη του Βοσπόρου και των Δαρδανελλίων, οι αρχέγονοι κάτοικοι του χώρου εγκαταλείποντας τις σωτήριες βουνοκορφές και σπηλιές όπου είχαν καταφύγει, άρχισαν όπως ήταν επόμενο να παρακολουθούν με ιδιαίτερη προσοχή τη φύση γενικά, αλλά και τις δυνάμεις των στοιχείων αυτής με ό,τι φαινόμενα τις συνοδεύουν, αποδίδοντάς τους ιερότητα και αναγνωρίζοντας αυτές ως αθάνατες θεότητες.
Έτσι με την εξαιρετική μυθοπλαστική ικανότητα των εγκατεστημένων προ-ελληνικών φυλών, δια του γνωστού αλληγορικού ανθρωπομορφισμού, δεν άργησαν να αναπτυχθούν εκπληκτικές μυθικές μορφές, ιδιαίτερα επί των υδάτων, της δυναμικής τους, της θέας αυτών, αλλά και των διαφόρων συγκινήσεων που προκαλούν. Ως αποτέλεσμα, δημιουργήθηκε σταδιακά ένα μέγα πλήθος εξαίρετων μυθοπλαστικών πλοκών που δεν απαντώνται σε καμία άλλη μυθολογία, τονίζοντας έτσι την επί τούτου πρωτοτυπία του ελληνικού πνεύματος, όπως παρατηρεί ο P. Decharme.
Κυρίαρχη θεότητα των υδάτων και ιδιαίτερα της θάλασσας αναγνωρίσθηκε και καθιερώθηκε ο Ποσειδώνας, γενάρχης πολλών δευτερευόντων θεοτήτων, αλλά και εκπληκτικών θαλάσσιων τεράτων, πλοκαμοφόρων και ιχθύουρων, που ετυμολογούνται μάλιστα από τις διάφορες όψεις και δράσεις του υγρού στοιχείου.
Ανάδειξη σε θεότητα
Μετά τα παραπάνω, συγκρίνοντας την ορμητικότητα των ποταμών, ειδικότερα της πρώτης υπό βουητό κατερχόμενης μάζας, μετά από βροχόπτωση, θυμίζοντας στην όψη μαινόμενο ταύρο, με εκείνη των ορμητικών αναδιπλωμένων κυμάτων που επίσης υπό βουητό ξεσπούν με μανία στα βράχια και τις ακτές ή των ταχυκίνητων καταιγιδοφόρων και βροντόηχων νεφών, θυμίζοντας αμφότερα καλπάζοντα άλογα, όπως επίσης τη χρωματική ομοιότητα του ουρανού και της θάλασσας, (γαλάζιο την ημέρα και μαύρο τη νύκτα), αλλά και ειδικότερα την απεραντοσύνη του ουρανού με εκείνη της θάλασσας που φθάνουν να σμίγουν, ή και να συγχέονται σε όλο το μήκος του μακρινού ορίζοντα, δεν άργησε να αναγνωρισθεί η συγγένεια μεταξύ των δύο κυριοτέρων θεοτήτων, του Δία, “πατρός ανδρών τε θεών τε“, κυρίαρχου ουρανού και γης, και του Ποσειδώνα.
Ο Ποσειδώνας φερόμενος ως γιος του Κρόνου και της Ρέας είχε υποστεί και αυτός ως νεογνό την τραγική τύχη των αδελφών του, δηλαδή της κατάποσής του από τον πατέρα του. Όταν όμως ο μικρότερος αδελφός του Δίας, έχοντας κρυφά ξεφύγει της άγριας αυτής μοίρας, με τέχνασμα της μητέρας τους και έχοντας στο μεταξύ ανδρωθεί στην Κρήτη απεφάσισε να δώσει τέλος στην κυριαρχία του πατέρα τους, προχωρώντας σε ανταρσία υποχρέωσε τον πατέρα του, πριν τον καταγκρεμίσει να εξεμέσει τους αδελφούς του. Τότε επανήλθαν στο φως τόσο ο Ποσειδώνας, όσο και ο Άδης ή Πλούτων. Μετά τη μεγάλη και σφοδρή Τιτανομαχία που ακολούθησε, στην οποία έλαβε μέρος και ο Ποσειδώνας στο πλευρό του αδελφού του, που κατέληξε στη νίκη του Δία κατά των ανεξέλεγκτων δυνάμεων της φύσης, οι τρεις αδελφοί Δίας, Ποσειδών και Άδης απετέλεσαν τη σπουδαία τριάδα θεών επί της κυριαρχίας του σύμπαντος κόσμου κατά την αντίληψη της εποχής.
Σημειώνεται ότι κατά την Ησιόδεια μυθολογία το Σύμπαν διαιρείται σε τρεις ευκρινείς ζώνες – δίσκους. Την κεντρική, που κατέχει η θάλασσα επί της οποίας στηρίζεται ή επιπλέει η ξηρά, η υπεράνω αυτής που αποτελεί ο ουρανός ή αιθέρας και η κατώτερη την οποία αποτελεί ο Τάρταρος ή τα Τάρταρα, όπου και τα έσχατα πέρατα του κόσμου. Μάλιστα για την ενδιάμεση απόσταση που χωρίζει τις τρεις αυτές ζώνες, ο Ησίοδος προσθέτει τη λεπτομέρεια πως αν από την ανώτερη ζώνη, τον ουρανό, αφηνόταν να πέσει ένας χάλκινος χάρακας αυτός θα έπεφτε επί 9 ημέρες και 9 νύκτες, και μόνο τη 10η ημέρα θα έφτανε στη γη και ομοίως τον ίδιο χρόνο για να φθάσει από τη μεσαία ζώνη στη κατώτερη, τα Τάρταρα.
Έτσι μετά την ήττα των Τιτάνων και του αγώνα κατά του Τυφωέα που ήταν η τελευταία πράξη της Τιτανομαχίας ο μεν κεραύνιος Δίας εγκαθίσταται στην ανώτερη ζώνη ως μόνος πατήρ επουράνιος, ύπατος μήστωρ (= πάνσοφος), “ορατών τε και αοράτων” (κατά Αισχύλο), ο δε Ποσειδώνας αναλαμβάνει κύριος του βασιλείου της Θάλασσας που υποβαστάζει την ξηρά και μέγας επόπτης του Ταρτάρου, ενώ ο Άδης αναλαμβάνει τη βασιλεία του Κάτω Κόσμου που βρίσκεται όμως εντός του μεσαίου γήινου δίσκου.
Στη συνέχεια με τη συγκρότηση του Δωδεκάθεου του Ολύμπου, ο Ποσειδώνας καταλαμβάνει τη δεύτερη θέση, παρά το δεξιό του Δία, και μάλιστα ένθρονος και προ του θρόνου της αδελφής του Ήρας.
Με τη νέα θεολογική τάξη και αντίληψη όπως διαμορφώθηκε, όπου οι Ολύμπιοι θεοί κατέστησαν θεματοφύλακες των εννόμων δυνάμεων της φύσης σε πλήρη μεταξύ τους αρμονία, αλλά και της επιβολής σπουδαίων ηθικών αξιών για την ανθρωπότητα, ο Ποσειδώνας ανέλαβε την πλήρη εξουσία επί των υδάτων και των περί αυτών ασχολουμένων ανθρώπων και κυρίως των ναυτιλλομένων, κατά την ίδια εξουσία που ασκούσε ο Ζευς επί των δυνάμεων του ουρανού και των ανθρώπων στη στεριά, καθιστάμενος έτσι βασιλεύς της “πολιῆς ἁλός“.
Σύμβολα του Ποσειδώνα
Τρίαινα του Ποσειδώνα
Κυριότερο σύμβολο – έμβλημα του Ποσειδώνα είναι το τρίαιχμο (= με τρεις αιχμές), ή τριαινοφόρο δόρυ ή απλούστερα η τρίαινα, που αποτελούσε ταυτόχρονα σκήπτρο αναγνώρισης αλλά και μέσον ή όπλο επιβολής της θελήσεώς του. Με αυτή, κεντρίζοντας ανάλογα τη θάλασσα ή βράχους, προκαλούσε θεομηνίες, τρικυμίες, σεισμούς, καταποντισμούς, ηφαιστειακές εκρήξεις κ.λ.π., αλλά και αντίστροφα γαλήνη, ηρεμία, στερεότητα μέχρι και ανάδυση στεριάς, ή ανάβλυση υδάτων, εξ ου και το παράγωγο ρήμα τριαινόω (= διασείω, κινώ, αναδεύω, ανασκάπτω, ανατρέπω, καταρρίπτω, κ.λ.π. πάντα με χρήση τρίαινας).
Ο P. Decharme επισημαίνοντας τον εξαιρετικά πλούσιο οριζόντιο διαμελισμό του ελλαδικού χώρου, που διαπλάσθηκε από τη θάλασσα, είτε με ήρεμη ενέργεια σχηματίζοντας κυκλοτερείς όρμους με αμμώδεις παραλίες, είτε ακόμη με βίαιες ενέργειες δημιουργώντας απόκρημνες και βραχώδεις ακτές, θεωρεί πολύ φυσικό οι αρχαίοι κάτοικοι του χώρου να θεωρούν τη διάπλαση αυτή έργο του Ποσειδώνα ή ιδιαίτερα σε κάθε παράλιο κρημνό, απόληξη ή αποκομμένα βράχια ή σκοπέλους εγκατεσπαρμένα φύρδην μύγδην να αναγνωρίζουν τη δράση της θεϊκής τρίαινας. Με δεδομένο ότι όλα τα ηφαίστεια της αρχαίας Ελλάδας βρίσκονταν μέσα στον αιγαιακό χώρο η δράση της τρίαινας του Ποσειδώνα στην ενεργοποίησή τους είχε καταστεί αναμφισβήτητη, εξ ου και τα σχετικά επίθετα του Ποσειδώνα (γαιήοχος, ενοσίγαιος, ενοσίχθων, σεισίχθων).
Σύμφωνα με τις αρχαίες παραδόσεις που είχε περισυλλέξει ο Καλλίμαχος την τρίαινα του Ποσειδώνα είχαν κατασκευάσει οι Τελχίνες και με αυτήν ο Ποσειδώνας είχε προκαλέσει τον τρομερό κατακλυσμό στον οποίο όφειλαν την προέλευσή τους τόσο οι Κυκλάδες όσο και οι Σποράδες, όχι κατά την έννοια της αποκάλυψής τους από την υποχώρηση της στάθμης των υδάτων, αλλά από την κατακρήμνιση βουνών και τη μετακύλισή τους στη θάλασσα ή θρυμματιζόμενα σε τεράστιους βράχους που έριχνε στη συνέχεια ο ίδιος ο Ποσειδώνας στη θάλασσα, όπου και εκεί ρίζωναν, όπως αποκαλύπτει ο του Καλλιμάχου “Ύμνος εις Δήλον“. Η αντίληψη αυτή φέρεται περισσότερο ως προϊόν της Γιγαντομαχίας που ακολούθησε μετά τη θρυλική Τιτανομαχία.
Ταύρος, Ίππος και Δελφίνι
Άλλα σύμβολά του Ποσειδώνα ήταν ο ταύρος (ιδιαίτερα επί των ποταμών), ο ίππος, και ο δελφίν ή δελφίνι, (και τα τρία αρσενικού γένους, δισύλλαβα), όπως αυτά καθιερώθηκαν ιερά ζώα του, από την εκάστοτε όψη της κατάστασης της θάλασσας.
Εξ αυτών ο ταύρος ήταν το αρχαιότερο που υιοθετήθηκε ως ιερό ζώο στη λατρεία του Ποσειδώνα, κυρίως από μεσόγειους αρχαίους πληθυσμούς, αλληγορικά, συνδυάζοντας την ορμητικότητα των χειμάρρων στο πέρασμα των οποίων τα πάντα παρασύρονται όσο και κατά την έννοια της γονιμοποίησης των εδαφών – κοιλάδων που οι ίδιοι δημιουργούν και ακολούθως διατρέχουν. Χαρακτηριστικοί είναι οι μύθοι περί του ταύρου της Κρήτης, ή εκείνου του Μαραθώνα όπου και στις δύο περιπτώσεις οι αναφερόμενοι ταύροι, όπως και ο Μινώταυρος εκτελούν ως όργανα – τιμωροί ηθικών παραβάσεων κατ΄ εντολή του Ποσειδώνα. Ειδικότερα στη Μινωική Κρήτη ο ταύρος αποτελούσε το έμβλημα της Κνωσσού. Στις λατρευτικές τελετές των πληθυσμών αυτών προς τιμή του Ποσειδώνα συμμετείχαν ταύροι τόσο στις ιερές πομπές, όσο και στις θυσίες με χαρακτηριστικότερη εκείνη της εκατόμβης καθώς και σε αγώνες όπως ταυρομαχίες, ή τα εκπληκτικά ταυροκαθάψια που τελούνταν κυρίως στην Κρήτη.
Όταν αργότερα η λατρεία του Ποσειδώνα πέρασε κυρίως στους παράλιους και νησιώτικους πληθυσμούς που άρχισαν να επιδίδονται στην αλιεία και το ναυτικό εμπόριο αναγνωρίζοντάς τον ως αποκλειστικό θεό της θάλασσας, ο ταύρος έγινε ιερό ζώο άλλων Ολύμπιων θεών όπως του Απόλλωνα, αλλά και της Άρτεμης το άρμα της οποίας έσερναν συζευγμένοι ταύροι.
Η σχέση του Θεού Ποσειδώνα με τον ίππο αναφέρεται σε δύο τουλάχιστον περιοχές, την Αρκαδία και την Θεσσαλία. Σύμφωνα με τον θεσσαλικό μύθο, ο Θεός άφησε να προβάλλει ο πρώτος ίππος στον κόσμο κτυπώντας με την τρίαινά του το βράχο, γι’ αυτό και προσφωνείται και Πετραίος. Στην ίδια περιοχή υπάρχει η παράδοση ότι ο Θεός ενώθηκε με μια κόρη του Αιόλου, την Μελανίππη (το όνομα σημαίνει μαύρη φοράδα), την οποία πλησίασε με την μορφή ίππου.
Σε πολλά μέρη της Αρκαδίας, όπως στην Λυκόσουρα, την Μαντίνεια, την Φενεό και αλλού, έχει το προσωνύμιο Ίππιος, δηλαδή αυτός που αγαπάει τους ίππους. Εδώ συνδέεται ο μύθος της ένωσής του με την Θεά Δήμητρα (Γη-μήτηρ) όπου εκείνη, προσπαθώντας να τον αποφύγει, μεταμορφώθηκε σε φοράδα και εκείνος σε άτι και από την ένωσή τους γεννήθηκε ο ίππος Αρ(ε)ίων. Επίσης από την ένωσή του με τη Μέδουσα βγήκε το φτερωτό άλογο Πήγασος. Η σχέση του Θεού με τον ίππο φαίνεται ακόμα και στον μύθο του διαγωνισμού με την Θεά Αθηνά για την πολιουχία των Αθηνών. Όταν κτύπησε με την τρίαινά του τον βράχο, ξεπήδησε ένα άτι και ανέβλυσε αλμυρό νερό.
Όπως αποκαλύπτει η αρχαιολογική έρευνα, μέχρι τη μινωική περίοδο οι παραστάσεις ίππων στον ελλαδικό χώρο είναι πολύ περιορισμένες σε σχέση με αυτές των ταύρων. Από τη μυκηναϊκή όμως περίοδο αρχίζει να παρατηρείται το ακριβώς αντίθετο. Στα ομηρικά έπη ο ίππος όχι μόνο κυριαρχεί ως ιερό ζώο του Ποσειδώνα, που όταν αναφέρεται στη θάλασσα υποδηλώνει τα αφρίζοντα και ανορθούμενα από τη θύελλα κύματα, ενώ για την ξηρά το ορμητικά αναβλύζον νερό πηγής που αναπηδώντας στη συνέχεια σε βραχώδη κοίτη καταλήγει σε ορμητικό χείμαρρο, ή ορμητικό ρεύμα ποταμού, αλλά και η ελληνική μυθολογία φέρεται να έχει ήδη εμπλουτιστεί με πλήθος από υπέροχους σχετικούς μύθους. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικός ο μύθος του Αρίωνα, ή ο μύθος του Πήγασου, ή εκείνος του ορμητικά εξερχόμενου ίππου από τον βράχο της Ακρόπολης της Αθήνας, ή ακόμη και του Δούρειου Ίππου, καθώς και πολλών άλλων.
Άρμα του Ποσειδώνα
Όπως ο Ολύμπιος θεός Απόλλωνας διέτρεχε την απεραντοσύνη του ουρανού με τέθριππο χρυσό άρμα, κατά ίδια αντίληψη και ο Ποσειδώνας περιέτρεχε την απεραντοσύνη της θάλασσας στην επιφάνειά της με άρμα, ή με τεράστιο κοχύλι, που άλλοτε έσερναν κέλητες (δρομείς ίπποι) και άλλοτε Τρίτωνες, ή μυθικοί ιππόκαμποι, ή δελφίνια, που με την ορμή τους ανασήκωναν νέφος σταγονιδίων που με τη σειρά τους στεφάνωναν εξαίσια το άρμα ως πέπλο με τα χρώματα της ίριδας, συμπληρώνοντας μάλιστα ο Όμηρος τη λεπτομέρεια ότι ο άξονας των τροχών του άρματος δεν βρεχόταν από τα κύματα, δίνοντας έτσι εκπληκτική εικόνα ταχύτητας αλλά και πτήσης υπέρ αυτών. Παράλληλα αρχαίοι ποιητές παρουσιάζουν τον Ποσειδώνα να διατρέχει την επιφάνεια της θάλασσας και μετά από τρεις μεγάλους δρασκελισμούς να καταφθάνει στο επιθυμητό μέρος.
Ο Ποσειδώνας κατοικούσε πότε στον Όλυμπο και πότε στο παλάτι του στα βάθη της θάλασσας, όπου ζούσε και η γυναίκα του, η Νηρηίδα Αμφιτρίτη. Κατά μια εκδοχή μεγάλωσε στη Ρόδο όπου, μετά την ένωσή του με την Αλία, αδελφή των Τελχινών, γεννήθηκαν έξι γιοι και μια κόρη, η Ρόδη, που έδωσε το όνομά της στο νησί. Ήταν πατέρας ακόμη του Θησέα, αλλά και του Προκρούστη και του Σκίρωνα και γιγάντων: των δίδυμων Ώτου και Εφιάλτη (από την ένωσή του με την Ιφιμέδεια, κόρη του βασιλιά της Θεσσαλίας), του Τιτυού (από την Ελάρα, κόρη του Ορχομενού) και του Ωρίωνα (από την Ευρυάλη, κόρη του Μίνωα). Θεωρούνταν ακόμη εξημερωτής του πρώτου αλόγου, αλλά και γεννήτορας του μυθικού αλόγου Πήγασου.
Σύμφωνα με τον Παυσανία, ο Θεός Ποσειδών ήταν ένας από τους επιστάτες του χρησμού στους Δελφούς προτού να τους αναλάβει ο Ολύμπιος Απόλλων. Οι Θεοί Απόλλων και Ποσειδών λειτουργούν στενά σε πολλές περιπτώσεις, όπως λ.χ. στον αποικισμό. Ο Δελφικός Απόλλων παρέχει την έγκριση για την εγκατάσταση ανθρώπων σε αποικίες, ενώ ο Ποσειδών βοηθά δίνοντάς τους το εξαγνιστικό ύδωρ για την θυσία που αφορούσε την ίδρυση της αποικίας. Γι’ αυτό και οι πρόγονοί μας τον θεωρούσαν και θεμελιωτή των οίκων τους, επικαλούμενοι την προστασία του για τη σταθερότητα του εδάφους και την ασφάλεια των κτισμάτων. Έτσι λατρεύεται και ως Εδραίος, Ασφάλειος, Θεμελιούχος, Τειχοποιός, κλπ.
Συμβολίζει την αέναη κίνηση και τη ρευστότητα –όπως ακριβώς είναι η φύση του υγρού στοιχείου και κατ’ επέκταση τον κόσμο των συναισθημάτων. Και αυτό γιατί τα συναισθήματά μας δεν βρίσκονται ποτέ σε μια μόνιμη κατάσταση αλλά μεταβάλλονται ανάλογα με τις συνθήκες και το περιβάλλον. Δεν είναι τυχαίο ότι οι ψυχικές νόσοι αποδίδονταν στον μεγάλο αυτό Θεό που κινεί τα ανθρώπινα συναισθήματα με την τρίαινά του οπως τα ύδατα των ωκεανών. Κατά τους Στωϊκούς (Κικέρων «De Νatura Deorum» ΙΙΙ.25), ο Ποσειδών αποτελεί τη νοήμονα πνοή (το πνεύμα) και τη Θέληση.
Ο Θεός Ποσειδών είναι σκληρός όταν θέλει να τιμωρήσει όσους ασεβούν, όμως από την άλλη παραστέκεται σε όσους έχουν την ανάγκη του. Και αυτό αποδεικνύεται αφενός από την συμμετοχή του στον Τρωϊκό Πόλεμο, όπου τάχθηκε στο πλευρό των Αχαιών για να εκδικηθεί τον Λαομέδοντα για την συμπεριφορά του απέναντί του, καθώς και στον κατατρεγμό του Οδυσσέως όχι μόνον επειδή τύφλωσε τον γιο του Πολύφημο, αλλά κυρίως για την αλαζονεία του απέναντι στον Θεό, αφετέρου δε από την βοήθεια που προσέφερε στην ετοιμόγεννη Λητώ και στην Ιώ, που πέρασε το Ιόνιο πέλαγος το οποίο είχε προηγουμένως γαληνέψει ο Θεός για να μπορέσει εκείνη να το διασχίσει.
Αυτό υποδηλώνει μια διττή φύση, όπως ακριβώς είναι και η ιδιότητα των υδάτων: στην ήρεμη / ήμερη μορφή τους απ’ τη μια είναι γονιμοποιός δύναμη –όταν ενωθούν με τη γη την οποία κάνουν να καρποφορήσει και μαζί καθαρτήρια δύναμη, αφού τα ύδατα έχουν την ιδιότητα να εξαγνίζουν, ακριβώς επειδή είναι κρυστάλλινα και διάφανα. Απ’ την άλλη, η οργή τους μπορεί να προκαλέσει θεομηνίες που καταστρέφουν τα πάντα στο πέρασμά τους και εκδηλώνεται με τους σεισμούς και τις τρικυμίες.
Ενώ είναι Θεός καθ’ όλα σεβαστός, ατύχησε σε ένα πράγμα: όποια πόλη διεκδικούσε, την έχανε από κάποιον άλλον Θεό. Την Αθήνα από την Θεά Αθηνά, το Άργος από την Θεά Ήρα, την Κόρινθο από τον Θεό Ήλιο και την Θεά Αφροδίτη (τελικά όμως την μοιράστηκε μαζί τους και κράτησε την περιοχή του Ισθμού), την Αίγινα από τον Θεό Δία, τους Δελφούς από τον Θεό Απόλλωνα, τη Νάξο από τον Θεό Διόνυσο. Παρ’ όλα αυτά, οι άνθρωποι τον τιμούσαν και τον σέβονταν και ναοί του υπήρχαν σε όλη την Ελλάδα. Οι Μαντινείς τον θεωρούσαν πολιούχο Θεό τους και είχαν τρίαινες επάνω στις ασπίδες τους, ενώ σημαντικά κέντρα λατρείας του υπήρξαν ο Πόρος, ο Τάρας, η Μαντινεία, το Ταίναρο, η Ποσειδωνία, η Κόρινθος, η Τήνος και το Σούνιο.
Πάνω στο χρυσό άρμα του και με τη συνοδεία δελφινιών, ιππόκαμπων, γοργονών, και θαλάσσιων θεοτήτων σκίζει τα νερά, κρατώντας στα χέρια του την τρίαινα. Οι ναυτικοί έκαναν πάντα σπονδές σε αυτόν πριν το ταξίδι τους, για να έχουν ήρεμη θάλασσα και ασφαλή επιστροφή στο σπίτι τους.
Ορφικός ύμνος Ποσειδώνος
Κλῦθι, Ποσειδάον γαιήοχε, κυανοχαῖτα,
ἵππιε, χαλκοτόρευτον ἔχων χείρεσσι τρίαιναν•
ὃς ναίεις πόντοιο βαθυστέρνοιο θέμεθλα,
ποντομέδων, ἁλίδουπε, βαρύκτυπος, ἐννοσίγαιε,
κυμοθαλής, χαριτῶπα, τετράορον ἅρμα διώκων,
εἰναλίοις ῥοίζοισι τινάσσων ἁλμυρὸν ὕδωρ,
ὃς τριτάτης ἔλαχες μοίρης βαθὺ χεῦμα θαλάσσης,
κύμασι τερπόμενος, θηρσίν θ’ ἅμα, πότνιε δαῖμον.
ἕδρανα γῆς σῴζοις καὶ νηῶν εὔδρομον ὁρμήν,
εἰρήνην, ὑγίειαν ἄγων, ἠδ’ ὄλβον ἀμεμφῆ.
(μετάφραση)
-Άκουσε, Ποσειδών γαιήοχε, κυανοχαίτα,
ίππιε, που έχεις στα χέρια σου χαλκοτόρευτον τρίαινα,
που κατοικείς στα θεμέλια του βαθύστερνου
πόντου, ποντομέδων, αλίδουπε, βαρύκτυπε, εννoσίγαιε,
που θάλλεις τα κύματα, που δίνεις χάρες, που οδηγείς άρμα
με τέσσερεις ίππους, που τινάζεις αλμυρό ύδωρ
σε ενάλια κύματα, ο οποίος έλαβες δια κλήρου, τρίτατου
μεριδίου το βαθύ ρεύμα της θάλασσας, τέρπεσαι στα κύματα
μαζί με τα θηρία, πόντιε Δαίμονα που σώζεις
τα έδρανα της γης και της εύδρομη ορμή
των πλοίων, άγε σε εμάς ειρήνη, υγεία και αμέριστο όλβο.
Ομηρικός ύμνος Ποσειδώνος
Ἀμφὶ Ποσειδάωνα μέγαν θεὸν ἄρχομ᾽ ἀείδειν
γαίης κινητῆρα καὶ ἀτρυγέτοιο θαλάσσης
πόντιον, ὅσθ᾽ Ἑλικῶνα καὶ εὐρείας ἔχει Αἰγάς.
διχθά τοι Ἐννοσίγαιε θεοὶ τιμὴν ἐδάσαντο
ἵππων τε δμητῆρ᾽ ἔμεναι σωτῆρά τε νηῶν. 5
Χαῖρε Ποσείδαον γαιήοχε κυανοχαῖτα,
καὶ μάκαρ εὐμενὲς ἦτορ ἔχων πλώουσιν ἄρηγε.
(μετάφραση)
-Άρχομε να άδω αμέσως τον Ποσειδώνα, τον μέγα θεό,
της γαίας τον κινητήρα και της ατρύγητης θάλασσας,
τον πόντιο, ο οποίος έχει τον Ελικώνα και τις ευρείες Αιγές.
Οι θεοί σου έχουν δώσει διπλή τιμή, Εννοσίγαιε,
να είσαι και δαμαστής ίππων και σωτήρας πλοίων.
Χαίρε, Ποσειδών γαιήοχε κυανοχαίτα,
και μάκαρ, έχοντας ευμενές ήτορ δίδε αρωγή σε όσους πλέουν.
