Η τελική μορφή, εξελικτικά, της τριήρους (τέλη 5^ου αι. π.Χ.) είχε τα παρακάτω χαρακτηριστικά: 37 μ. Μήκος, 5,20 μ. Πλάτος, 1,50 μ. Βύθισμα και εκτόπισμα περίπου 70 τόνους. Συνολικό πλήρωμα 210-216 άνδρες από τους οποίους οι 170 ήσαν κωπηλάτες, 84 ανά πλευρά, κατανεμημένοι σε τρεις σειρές. Ανώτατη ταχύτητα 9-12 μίλια ανά ώρα. Την ανώτατη διαοίκηση του πλοίου ασκούσε ο τριήραρχος με τη βοήθεια 5 αξιωματικών και 4 υπαξιωματικών. Για την ιστοπλοϊα η τριήρης έφερε έναν κύριο ιστό με μεγάλο τετράγωνο πανί και έναν ακόμη μικρότερο προς την πλώρη, τον ακάτιο, με μικρότερο πανί. Η πηδιαλιούχηση γινόταν με δυο τιμόνια, σε μορφή πολύ πλατιών κουπιών, που υπήρχαν ένα σε κάθε πλευρά της πρύμνης. Ο κύριος οπλισμός αυτού του ευέλικτου και ταχύτατου πολεμικού σκάφους ήταν το φοβερό έμβολο της πλώρης με μεταλλική ισχυρή επένδυση. Διέθετε επίσης διάφορα εκηβόλα όπλα, στα οποία αργότερα – αρχές του 4^ου αι. π.Χ. – προστέθηκαν καταπέλτες και δελφίνες.

Τα πλοία αυτά στις 28 Σεπτεμβρίου 480 π.Χ. συνέτριψαν στη Σαλαμίνα τους Φοίνικες και τους Πέρσες και σφράγισαν με την παρουσία τους τη Μεσόγειο, μετατρέποντάς τη σε μια «ελληνική θάλασσα». Όλοι οι κωπηλάτες της ήσαν ελεύθεροι πολίτες των Αθηνών και όχι σκλάβοι, η δε εργασία τους σ’ αυτήν ήταν μισθοδοτούμενη από το κράτος.

«ΣΥΡΑΚΟΥΣΙΑ», ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΠΛΟΙΟ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑΣ (240 π.Χ.)

Στη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου και ανάμεσα στους Διαδόχους, απογόνους και κυβερνήτες της τεράστιας αυτοκρατορίας του Αλεξάνδρου, αναπτύχθηκε ένας εξαντλητικός ανταγωνισμός που αφορούσε τη ναυπήγηση τεράστιων πλοίων μεγάλης χωρητικότητας, πλοίων κυρίως πολεμικών αλλά και ψυχαγωγικών. Πολύ σύντομα αυτή η προσπάθεια οδήγησε σε αδιέξοδο, μας άφησε όμως την περιγραφή κάποιων κολοσσιαίων πλοίων, που ακόμη και σήμερα εντυπωσιάζουν. Το εντυπωσιακότερο από αυτά, ένα πλοίο ψυχαγωγίας, ήταν η Συρακουσία, η «Κυρία των Συρακουσών», που συνδύαζε την άνεση, τη μεταφορά εμπορικών φορτίων και την πολεμική εξέλιξη παράλληλα. Τη μοναδική περιγραφή του πλοίου έγραψε ο Μοσχίων. Δυστυχώς, το έργο του χάθηκε, αλλά μια εκτεταμένη περίληψή του έκανε ο Αθήναιος.

Κατασκευαστής – ναυπηγός του πλοίου ήταν ο Αρχίας κατ’ εντολήν του Ιέρωνα, τυράννου των Συρακουσών` το μήκος του ήταν 80 μ., είχε εκτόπισμα 4.000 τόνους περίπου και αποτελούνταν από τρία καταστρώματα. Χρειάστηκε ξυλεία ίση με την κατασκευή 60 τριήρεων (!) που στερεώθηκε και συναρμολογήθηκε με καρφιά βάρους από 0,66 κιλά έως 4,4 κιλά το καθένα (δηλ. 10 μνων). Το παραπάνω κατάστρωμα ήταν κατάφορτο από πολεμικές μηχανές (καταπέλτες, βαλλίστρες, χελώνες, πύργους, άγκιστρα κ.λπ.) και το φρουρούσε ισχυρό σώμα στρατιωτών. Το δεύτερο κατάστρωμα είχε ψυχαγωγικο χαρακτήρα και περιλάμβανε πλήθος από πολυτελείς κατασκευές, λουτρά, ναό της Αφροδίτης, γυμναστήρια, κήπους, πέργκολες με αναρριχώμενα λουλούδια, σχολαστήριο (πεντάκλινη αίθουσα διαμονής), βιβλιοθήκη και πολλά άλλα που είναι αδύνατο να περιγραφούν. Τέλος, το τρίτο κατάστρωμα ήταν για το βοηθητικό προσωπικό και εκεί υπήρχαν όλοι οι βοηθητικοί χώροι, οι αποθήκες εφοδιασμού, εργαλεία και αντλιοστάσιο, δεξαμενές νερού, στάβλοι για τα άλογα, τα ξυλουργεία, οι φούρνοι, οι μύλοι και πολλά άλλα. Μπορούσε να μεταφέρει τεράστιες για την εποχή εκείνη ποσότητες τροφίμων. Όμως αυτό το πλεούμενο νησί ήταν δυσκίνητο και δεν μπορούσε να μπει σε κάποιο λιμάνι λόγω του μεγάλου εκτοπίσματός του. Έκανε ένα μόνο ταξίδι, από τις Συρακούσες στην Αλεξάνδρεια, όπου ο Ιέρων το χάρισε στον Πτολεμαίο, ο οποίος το μετονόμασε Αλεξάνδρεια.