Η «Παμβασίλεια» Ήρα, είναι μία πανάρχαια, «αυτόχθων», αλλά και κάπως πολύπλοκη Ελληνίδα Θεά. Σύμφωνα με διάφορες απόψεις, το όνομα της ετυμολογείται από τη λέξη «ερατή», ή «αήρ» (με αναγραμματισμό) ή «Έρα» (δηλαδή γή). Είναι η Θεά του Στοιχείου της Γής – «ΗΡΗ ΦΕΡΕΣΩΙΟ» το ονομάζει ο Εμπεδοκλής -, χωρίς ωστόσο να είναι αυτή η ίδια η Γή (η οποία ως «σώμα» προσωποποιείται από την Ρέα / Γαία, αρχικά συμαντική έδρα εκδήλωσης του Κόσμου που μετέπειτα περιορίστηκε στα γήινα μεγέθη, και ως «δύναμις» από τη Θεά Δήμητρα, Γη-Μητέρα). Επίσης, είναι και Θεά του Αέρα, δίχως ωστόσο να ‘ναι Ουρανός. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα γεμάτο γλυκύτητα αλλά παντοδύναμο διάμεσο, ανάμεσα στον ουράνιο κόσμο και στα γήινα πράγματα και δεν έχει «σεληνιακό» χαρακτήρα. Είναι η Βιόσφαιρα της Γής και η Αερόσφαιρά της (δηλαδή η ατμόσφαιρά της – «ΟΜΒΡΩΝ ΜΗΤΗΡ ΚΑΙ ΑΝΕΜΩΝ ΤΡΟΦΟΣ»-, ο αέρας που τα φυτά και τα ζώα επί γης αναπνέουν), κοντολογής η επί γης εκδήλωση της Ζωής («ΨΥΧΟΤΡΟΦΟΥΣ ΑΥΡΑΣ ΘΝΗΤΟΙΣ ΠΑΡΕΧΟΥΣΑ ΠΡΟΣΗΝΕΙΣ»). Ο Ζεύς τυπικά, μόνον την εξουσιάζει, αφού ουσιαστικά χρειάζεται πάντα την έγκρισή της για να κάνει ο,τιδήποτε, και αποφεύγει συστηματικά τις όποιες διαμάχες και συγκρούσεις με αυτήν («Ιλιάδα», 517-23): Δίχως τον κόσμο των γήινων πραγμάτων, δεν μπορεί ποτέ να πραγματωθεί η Θέληση των Θεών.
Στους Θεούς Δία και Ήρα, γίνονται συχνά κοινές επικλήσεις και θυσίες, εξαιτίας της μεγάλης επιρροής που ασκεί η δεύτερη πάνω στον πρώτο (έχουμε συλλατρεία τους στο Αραχναίο όρος, στο Άργος, τη Λιβαδειά, την Καρία, την Κύπρο κ.α.). Στις ανθρώπινες κοινωνίας, η Θεά Ήρα αντιπροσωπεύει την Τιμιότητα, την Πίστη και την Καρτερία και είναι Θεά προστάτις του πιο ιερού από τα λεγόμενα «γήινα» πράγματα, της «διά του γάμου» κοινωνίας («Ήρα Γαμήλιος», στην οποία η νύφη αφιέρωνε τα κομμένα μαλλιά της), ιδίως μάλιστα όπως αυτή βλέπεται μέσα από τα μάτια της Γυναίκας, του Θηλυκού, του οποίου και αποτελεί την κατ’ εξοχήν προστάτιδα. Είναι επίσης και Θεά έφορος και προστάτις της γέννας. Χαρακτηριστικό είναι πως όταν θυσίαζαν υπέρ της Ήρας Γαμήλιας, συμβολικά δεν προσέφεραν ποτέ την χολή του «σφαγίου», για να είναι έτσι, δίχως πίκρες η έγγαμος ζωή.
Απεικονίζεται με τη μορφή γυναίκας που ακτινοβολεί ευγένεια και ομορφιά.
Σύμβολο της το βασιλικό σκήπτρο με έναν κούκο να κάθεται στη λαβή, αλλά και οι σειρήνες (σύμβολα των γυναικείων θέλγητρων).
Ιερά της πλάσματα η αγελάδα, το (λευκό) βόδι, το παγώνι (που η ουρά του συμβολίζει τον αστερόενα ουρανό), ο κούκος (σύμβολο της γαμήλιας ζωής), το λελέκι, το γεράκι, ο κολοιός, η νήσσα, η χήνα και ο γύπας.
Συνήθη «ιέρεια» της νεαρές δαμάλεις, λευκά αρνιά και αιγές.
Ιερά φυτά της το δίκταμο, ο κρίνος και η παπαρούνα. Ιερό δέντρο της η ροδιά – που οι καρποί της συμβολίζουν τη συζυγική αγάπη και γονιμότητα. Ιερό της χρώμα το σμαραγδένιο πράσινο (ευημερία, αναπαραγωγή, ευγένεια) και το γαλάζιο (πίστη, αφοσίωση).
Η γέννηση της βασίλισσας των θεών τοποθετείται σε διάφορα σημεία. Μερικά από αυτά είναι η Σάμος ή η Στυμφαλία ή η Εύβοια. Ο Κρόνος την κατάπιε, προσπαθώντας να πολεμήσει τη μοίρα του, καθώς η Γαία και ο Ουρανός του είχαν προφητεύσει πως ένας απόγονός του θα διεκδικούσε την εξουσία. Μόνο όταν η Ρέα κατόρθωσε να ξεγελάσει τον Κρόνο, τότε η Ήρα ξαναείδε το φως.
Μετά την εκθρόνιση του Κρόνου, ο Δίας τη ζήτησε σε γάμο. Τρελός από έρωτα για την αδελφή του, ο Δίας δεν παραιτήθηκε από τους σκοπούς του. Μια μέρα, καθώς η θεά περπατούσε στο δάσος, ο Δίας μεταμορφώθηκε σε κούκο και έπεσε στα πόδια της ανυποψίαστης Ήρας. Τότε ο βασιλιάς των θεών πήρε την πραγματική του μορφή. Επιβλητικός και πανίσχυρος εξουδετέρωσε και τις τελευταίες αντιστάσεις της θεάς. Η Ήρα νικήθηκε, υποτάχτηκε, έγινε για πάντα δική του, αφού πρώτα εξασφάλισε «υπόσχεση γάμου».
Κατά μία εκδοχή ο μύθος της ένωσης του Δία και της Ήρας συμβόλιζε την ένωση της καθαρότητας του Ουρανού (εκφραστής του ο Δίας) με τον Αέρα, στοιχείο ζωτικής σημασίας για τον άνθρωπο, που εκφραστής του ήταν η Ήρα.
Από το γάμο της Ήρας και του Δία γεννήθηκαν ο Άρης, η Ήβη και η Ειλείθυια. Παιδί της ήταν και ο Ήφαιστος, που τον γέννησε πρόωρα κι ύστερα από άσχημο τοκετό, αντιδρώντας με αυτόν τον τρόπο στη γέννηση της Αθηνάς από το κεφάλι του Δία. Όταν γεννήθηκε ο Ήφαιστος χωλός, η Ήρα τον πέταξε στη θάλασσα, όπου τον έσωσαν η Θέτιδα και η Ευρυνόμη και τον μεγάλωσαν. Ο Ήφαιστος για να την εκδικηθεί, όταν κατασκεύασε τους χρυσούς θρόνους των Ολυμπίων, τοποθέτησε στο θρόνο της Ήρας «αφανείς δεσμούς» κι όταν η Ήρα κάθισε επάνω του αιχμαλωτίστηκε με δεσμά που δεν μπορούσαν να λυθούν. Οι θεοί παρακάλεσαν τον Ήφαιστο να την ελευθερώσει, μα εκείνος ήταν αμετάπειστος. Τελικά την ελευθέρωσε αφού πρώτα οι θεοί του υποσχέθηκαν να του δώσουν για σύζυγο την πιο όμορφο από τις θεές.
Η Ήρα είχε βοηθήσει τον Ιάσονα και τους Αργοναύτες να περάσουν χωρίς απώλειες από τις Συμπληγάδες Πέτρες, επειδή κάποτε ο ήρωας την είχε βοηθήσει χωρίς να το γνωρίζει. Ήταν τότε που η Ήρα θυμωμένη με το Δία είχε μεταμορφωθεί σε γριά γυναίκα και περιπλανιόταν στη γη. Ο Ιάσονας την είχε συναντήσει στο κυνήγι του, την πήρε στην πλάτη του και την πέρασε πάνω από τα νερά του ποταμού Αναύρου (Θεσσαλία), που είχε πλημμυρίσει.
Η Ήρα αντιπαθούσε τους Τρώες και στον Τρωικό πόλεμο ήταν με το μέρος των Αργείων για δύο λόγους. Ο πρώτος ήταν ότι το Άργος ήταν ο αγαπημένος της τόπος. Ο Όμηρος την αποκαλούσε Αργεία, ενώ η ίδια η θεά είχε εξομολογηθεί στο Δία ότι οι αγαπημένες της πόλεις ήταν το Άργος, η Σπάρτη και η Μυκήνη. Ο άλλος λόγος ήταν σχετικός με την «κρίση του Πάρη». Η Ήρα, η Αθηνά και η Αφροδίτη διεκδικούσαν το μήλο της Έριδας που θα δινόταν στην «καλλίστη». Ο Πάρις είχε δώσει το μήλο στην Αφροδίτη κι αυτό είχε προκαλέσει την εχθρική στάση της θεάς απέναντι στους Τρώες.
Μυθολογείται πως ήταν ζηλύτυπη και πως φερόταν εκδικητικά και στις γυναίκες που είχε ερωτευθεί ο Δίας και στα παιδιά που είχαν γεννηθεί από τους έρωτες του θεού.
Η Ήρα καταδίωξε τη Λητώ, όταν εκείνη κυοφορούσε τον Απόλλωνα και την Άρτεμη και δεν της επέτρεπε να γεννήσει σε κανέναν τόπο. Η Λητώ μπόρεσε να γεννήσει όταν εμφανίστηκε μέσα από τη θάλασσα η Δήλος, η οποία από τότε έγινε το ιερό νησί του Απόλλωνα.
Κάποτε ο Δίας είχε μεταμορφώσει την ιέρεια της Ήρας, Ιώ, σε αγελάδα. Η Ήρα είχε αναθέσει στον Άργο, που είχε κατό μάτια να την επιτηρεί κι αργότερα την καταδίωξε με μία μύγα σε ολόκληρη τη γη. Η Ιώ κατέφυγε τελικά στην Αίγυπτο όπου γέννησε τον Έπαφο, τον οποίο είχε συλλάβει με ένα απλό άγγιγμα του χεριού του Δία.
Επίσης, από ζήλια είχε μεταμορφώσει την Καλλιστώ σε αρκούδα, την οποία σκότωσε η Άρτεμις.
Τη Σέμελη, την κόρη του Κάδμου και της Αρμονίας την είχε συμβουλέψει να ζητήσει από το Δία να εμφανιστεί μπροστά της με όλη του τη θεϊκή λαμπρότητα. Όταν αυτό συνέβη, η Σεμέλη που τότε ήταν έγκυος το Διόνυσο κάηκε κι ο Δίας έραψε το ανώριμο έμβρυο του Διονύσου στο μηρό του και το κυοφόρησε.
Τον Ηρακλή, αν και είχε το όνομά της, τον καταδίωξε σε όλη του τη ζωή. Στην αρχή οι Μοίρες και η Ειλείθυια, ύστερα από απαίτηση της Ήρας, δεν άφηναν την Αλκμήνη, (τη μητέρα του Ηρακλή) να γεννήσει. Όταν τελικά η Αλκμήνη κατάφερε να γεννήσει ύστερα από τη βοήθεια της Γαλινθιάδος, η θεά έστειλε στην κούνια του νεογέννητου παιδιού φίδια για να το πνίξουν. Από την αντιπάθειά της για τον Ηρακλή είχε τιμωρήσει και το Φιλοκτήτη ο οποίος είχε ανάψει την πυρά που έκαψε τον Ηρακλή, λυτρώνοντας το έτσι από τους πόνους.
Όταν ο Ηρακλής ήταν μικρός, ο Δίας τον είχε αποθέσει πάνω στο στήθος της για να τη θηλάσει, ενώ εκείνη κοιμόταν. Το παιδί θήλαζε με τέτοια δύναμη ώστε η θεά δεν άντεξε τον πόνο και το πέταξε από πάνω της. Το γάλα που χύθηκε σχημάτισε το Γαλαξία.
Μετά την αποθέωση του Ηρακλή, η θεά συμφιλιώθηκε μαζί του και του έδωσε για σύζυγο την κόρη της Ήβη.
Κάποτε η Ήρα εγκατέλειψε το Δία και ζούσε στην Εύβοια. Ο Κιθαιρώνας συμβούλεψε το Δία να κατασκευάσει μια κούκλα από ξύλο (δρύινη), να της φορέσει νυφικό, να την ανεβάσει σε άμαξα και να αναγγείλει σε όλον τον κόσμο ότι παντρευόταν την Πλαταία, κόρη του Ασωπού. Η Ήρα έσπευσε στον τόπο, αποκάλυψε την κούκλα, την έκαψε και συμφιλιώθηκε με το Δία.
Κάποια άλλη φορά ο Ιξίων είχε καταχραστεί τη φιλοξενία του Δία και προσπάθησε να ενωθεί με την Ήρα, αλλά τελικά ενώθηκε με ένα ομοίωμα της θεάς φτιαγμένο από σύννεφο, από το οποίο γεννήθηκαν οι Κένταυροι. Ο Ιξίων που καυχιόταν για το κατόρθωμά του γκρεμίστηκε από το Δία στον Τάρταρο, όπου τον έδεσαν πάνω σε έναν τροχό που γυρνούσε αιώνια.
Προς τιμήν της Ήρας γίνονταν γιορτές σε πολλές πόλεις της αρχαίας Ελλάδας και ονομάζονταν Ηραία. Τα λαμπρότερα Ηραία γίνονταν στο Άργος, τη Σάμο και την Ολυμπία.
Οι ναοί προς τιμήν της Ήρας είχαν το όνομα Ηραίον. Από τους πιο σημαντικούς ναούς προς τιμήν της Ήρας είναι το Ηραίον του Άργους, το οποίο ο Όμηρος το αναφέρει ως ο ναός της θεάς Αργείας, καθώς και το Ηραίον της Σάμου.
