Στην αρχαιότητα οι σχεδιαστές των κτιρίων, μη έχοντας τη δυνατότητα να επιλέξουν συσκευές θερμότητας που χρησιμοποιούν το ηλεκτρικό ρεύμα, το πετρέλαιο κλπ., έπρεπε να επιλέξουν παθητικές πηγές ενέργειας για την άνεση των ενοίκων.
Οι αρχαίοι Έλληνες σχεδιάζαν την οικοδόμηση ολόκληρων πόλεων, όπως η Όλυνθος και η Πριήνη, με τέτοιο τρόπο που να επιτυγχάνεται η πρόσβαση στο φως του ήλιου κατά την διάρκεια του χειμώνα σε κάθε ιδιοκτήτη σπιτιού. Αυτό το πετύχαιναν χαράσσοντας τους δρόμους από τα ανατολικά προς τα δυτικά, έτσι ώστε κάθε σπίτι να έχει νότιο προσανατολισμό. Στο τμήμα του σπιτιού που κοίταζε προς τα βόρεια, δεν υπήρχαν καθόλου ανοίγματα, ώστε να προστατεύονται από το ψύχος του βόρειου άνεμου.
Ο Σωκράτης υπήρξε υπέρμαχος της ηλιακής αρχιτεκτονικής, κάτι που βλέπουμε στο έργο του Ξενοφώντος «Απομνημονεύματα Σωκράτους», στο οποίο μεταξύ άλλων αναφέρει τι δίδασκε ο μέγιστος αυτός φιλόσοφος σχετικά με τον βιολιματικό σχεδιασμό και τα παθητικά ηλιακά συστήματα.
Ο Σωκράτης, όπως συνήθιζε, ξεκινούσε τη συζήτηση κάνοντας μια απλή παρατήρηση, η οποία περιείχε ορισμένα λογικά ερωτήματα: «Όταν κάποιος θέλει να χτίσει ένα σπίτι, δεν πρέπει να το κάνει όσο γινεται πιο ευχάριστό, αφού θα ζήσει μέσα σ’ αυτό, και όσο πιο χρήσιμο γίνεται; Και δεν είναι ευχάριστο ένα σπίτι που το καλοκαίρι είναι δροσερό και το χειμώνα ζεστό;». Ύστερα συνέχιζε με κάποια λογικά συμπεράσματα που προέκυπταν από τα ερωτήματά του: «Τώρα, από την εμπειρία μας βλέπουμε ότι στα σπίτια που έχουν νότιο προσανατολισμό, οι ακτίνες του ήλιου περνούν μέσα από τις στοές, αλλά το καλοκαίρι η διαδρομή του ήλιου είναι ακριβώς πάνω από τα κεφάλια μας και πάνω από την οροφή, έτσι έχουμε σκιά…», καταλήγοντας στο ότι: «ο ιδιοκτήτης θα βρει σε αυτό ένα καταφύγιο για όλες τις εποχές…γεγονός που καθιστά το σπίτι και χρήσιμο και ευχάριστο».
Η αρχή έγινε με την αναδιαμόρφωση δύο σπιτιών στο κέντρο της Αθήνας, όπου οι εργάτες άλλαξαν τη διάταξη των δωματίων, έτσι ώστε να έχουν νότιο προσανατολισμό, ακολουθώντας τις συμβουλές του Σωκράτη. Δηλαδή, το αίθριο και τα μεγάλα ανοίγματα (πόρτες και παράθυρα) να κοιτούν προς το νότο, ενώ τα βορινά ανοίγματα ήταν λίγα και μικρά. Η νέα αρχιτεκτονική αντίληψη εξαπλώθηκε σύντομα σε όλο τον ελλαδικό χώρο, καθώς οι κατασκευαστές κατοικιών άρχισαν να υιοθετούν την ηλιακή αρχιτεκτονική. Στη συνέχεια τη σκυτάλη πήραν οι πολεοδόμοι.
Όλυνθος: η πρώτη ηλιακή πόλη
Παρά το γεγονός ότι η Πριήνη, η αρχαιοελληνική πόλη στις ακτές της Μικράς Ασίας, απέναντι από τη Σάμο, είναι μέχρι σήμερα ονομαστή για την ρυμοτομία της, η πρώτη ηλιακή πόλη της αρχαιότητας ήταν η Όλυνθος.
Η πόλη αυτή βρισκόταν στην Χαλκιδική, χτισμένη σε μια εύφορη πεδιάδα, κοντά στη βάση της χερσονήσου της Κασσάνδρας. Τα οικοδομικά τετράγωνα της Ολύνθου, μήκους 100 περίπου μέτρων και πλάτους 40 μέτρων, χωρίζονταν από δρόμους 5-7 μ. στον άξονα Ανατολής-Δύσης, οι οποίοι συνδέονταν ακανόνιστα με μερικούς εγκάρσιους.
Κάθε οικοδομικό τετράγωνο είχε μια σειρά από πέντε σπίτια στην κάθε πλευρά του δρόμου, ανάμεσα στα οποία υπήρχε ένας στενός διάδρομος. Τα σπίτια της Ολύνθου είναι τα αρχαιότερα που ξέρουμε και σχεδόν τα μόνα της κλασικής εποχής.
ΠΗΓΕΣ:
–
