Από τις ανασκαφές που έχουν πραγματοποιηθεί στην πόλη της Αθήνας έχουν αποκαλυφθεί διάφορες μεθόδοι υδροδότησης της πόλης: συστήματα δεξαμενών που επικοινωνούσαν μεταξύ τους μυ υπόγειες σήραγγες, υδραγωγεία που μετέφεραν νερό από τα γύρω βουνα, μεγάλος αριθμός πηγαδιών, κρήνες και άλλα υδραυλικά έργα μάστευσης και μεταφοράς των υδάτων.
Στην Αρχαϊκή και την Κλασική εποχή όλες οι ελληνικές πόλεις διέθεταν υδραγωγείο, δύκτυο διανομής και κρήνη. Υπήρχαν ειδικοί νόμοι που όριζαν την χρήση τους. Όταν δε οι βροχοπτώσεις ήταν περιορισμένες οι κάτοικοι προέβεναν στην εξαντλητική αξιοποίηση όλων των υδάτινων πόρων, αρχικά από τοπικές πηγές και στην συνέχεια, όταν αυτές δεν επαρκούσαν, από τις πιο απομακρυσμένες.
Η διαχείριση του νερού στην ελληνική αρχαιότητα γινόταν με τον πλέον ορθολογικό τρόπο. Στην Αθήνα, τα ποτάμια που κυρίως τροφοδοτούσαν την πόλη με νερό ήταν ο Κηφισός και ο Ιλισός, ενώ υπήρχε και ο χείμαρρος Ηριδανός που γινόταν ορμητικός ύστερα από δυνατές βροχοπτώσεις, και πηγές όπως η Κλεψύδρα πάνω στην Ακρόπολη και η Καλλιρόη δίπλα στον Ιλισό.
Το αποθέματά τους όμως δεν επαρκούσαν, έτσι οι Αθηναίοι προχώρησαν στην συστηματική αξιοποίηση των επιφανειακών πηγών και στην υδρομάστευση των υπογείων υδάτων, καθώς και στην μεταφορά τους από απομακρυσμένες πηγές που βρίσκονταν στις πλαγιές των βουνών. Από την εποχή του Σόλωνα εξάλλου κάθε σπίτι της Αθήνας είχε πηγάδι στην αυλή του (μόνο στην αθηναϊκή Αγορά έχουν ανασκαφεί σήμερα 400 πηγάδια).
Η αρχαιολόγος κα. Έφη Λυγκούρη στην ημερίδα του υπουργείο Πολιτισμού «Νερό – Περιβάλλον – Πολιτισμός» αναφέρει: « Στην Σολώνεια Νομοθεσία υπήρχαν νόμοι που προέβλεπαν το βάθος της εκσκαφής και την απόσταση που έπρεπε να έχουν τα πηγάδια μεταξύ τους, καθώς και τα μέτρα που έπρεπε να λαμβάνονται για την εξασφάλιση και την αποφυγή μολύνσεών του. Ειδική επιτροπή με επικεφαλής τον μοναδικό αιρετό άρχοντα που ονομαζόταν “ο των κρηνών επιμελητής” φρόντιζε εξάλλου για την αυστηρή τήρηση των νόμων.
Αργότερα η διαχείριση του ύδατος περνάει και στους Νόμους του Πλάτωνα, ο οποίος φαίνεται να έχει ως πρότυπό του τα δίκτυα για την αποχέτευση και περισσυλογή των νερών που έχουν βρεθεί στην περιοχή της Αρχαίας Αγοράς. Στην ίδια νομοθεσία προβλέπεται και ο εξωραϊσμός του περιβάλλοντος μέσω του ύδατος. Οι κρήνες δηλαδή, που τροφοδοτούνται από πηγές, πρέπει να κοσμούνται με φυτά και ωραία οικοδομήματα, τα ιερά πρέπει να τροφοδοτούνται με νερά για να ποτίζονται τα ιερά άλση που τα περιβάλλουν, το ίδιο και οι ναοί ώστε να είναι όμορφοι όλες τις εποχές του έτους.
Η παρατεταμένη ξηρασία της Αττικής που άρχισε από τα μέσα του 4ου αι.π.Χ. οδήγησε στην δημιουργία υπόγειων δεξαμενών που επικοινωνούσαν μεταξύ τους με αγωγό. Οι δεξαμενές παρείχαν νερό πόσιμο και παράλληλα νερό για πλύσιμο που η άντλησή του γινόταν από διαφορετικό πηγάδι.
Η κατασκευή των μεγάλων υδραγωγείων υπήρξε ωστόσο κυρίως έργο τυράννων: Το Ευπαλίνειο όρυγμα ήτνα έργο του Πολυκράτη της Σάμου, το υδραγωγείο της Νάξου ήταν έργο πιθανώς του Λυγδάμι, επίσης υπήρχε η κρήνη του Θεαγένη στα Μέγαρα, ενώ η Εννεάκρουνος με το αντίστοιχο υδραγωγείο στην Αθήνα δημιουργήθηκε από τους Πεισιτρατίδες. Την κρήνη κατασκεύασαν οι Πεισιστρατίδες για να εξωραϊσουν την πόλη και από πλήθος αρχαίων αναφορών αποδεικνύεται ότι αποτελούσε ένα από τα πλέον φημισμένα οικοδομήματα, που καταλάμβανε κεντρικό τμήμα της Αγοράς.
Στο πλαίσιο των εγγειοβελτιωτικών έργων της αρχαίας Αθήνας εντάσσεται και η αποστράγγιση της ευρύτερης περιοχής του Κεραμεικού και η διευθέτηση της κοίτης του Ηριδανού. Φαίνεται μάλιστα ότι ένας από τους λόγους που οι Αθηναίοι είχαν ιδρύσει τα Γυμνάσια τους έξω και μακριά από την πόλη ήταν η εξασφάλιση του νερού, που ήταν αναγκαίο για το λούσιμο των νέων που γυμνάζονταν σε αυτά. Έτσι το Γυμνάσιο της Ακαδημίας κατασκευάστηκε κοντά στην τότε όχθη του Κηφισού και τα Γυμνάσια του Λυκείου και του Κυνοσάργους δίπλα στον Ιλισό.
«Η έλλειψη του νερού στην Αττική οδήγησε τους κατοίκους της να μελετήσουν την ροή των ποταμών και τη διείσδυση της βροχής μέσα στη γη και να ανακαλύψουν που κρύβονται τα νερά, ώστε να τα αντλήσουν αποκτώντας έτσι μια ξεχωριστή τεχνογνωσία. Έτσι ανέπτυξαν έναν πολύ μεγάλο υδροτεχνολογικό πολιτισμό, όπως αποδεικνύεται από τα έργα τους.
Όμως παρά την αγωνιώδη τους προσπάθεια για την εξεύρεση του άριστου αγαθού κατά τον Πίνδαρο, το διέθεταν απλόχερα για τον εξωραϊσμό της πόλης τους, αλλά κυρίως των δημόσιων κτιρίων και των ιερών τους, που ιδρύθηκαν μέσα σε πυκνόφυτα άλση και κοντά σε ποτάμια και πηγές», καταλήγει η κυρία Λυγκούρη.
ΠΗΓΕΣ:
Αρχαιογνώμων: https://ellinondiktyo.blogspot.com/2014/12/blog-post_23.html
